### 1. Nguyên nhân khiến trẻ ho và buồn ngủ
**a. Cảm lạnh hoặc cúm**
- Virus gây cảm lạnh/cúm kích thích đường hô hấp, dẫn đến ho khan hoặc ho có đờm.
- Trẻ mệt mỏi, sốt nhẹ, buồn ngủ do hệ miễn dịch đang tập trung chống lại virus.
**b. Dị ứng**
- Tiếp xúc với phấn hoa, bụi, lông thú gây ho kéo dài và ngứa mắt.
- Phản ứng viêm khiến cơ thể trẻ uể oải, muốn ngủ nhiều hơn.
**c. Viêm phế quản hoặc viêm phổi**
- Triệu chứng: Ho liên tục, khó thở, đờm đặc.
- Trẻ thiếu năng lượng do cơ thể phải tiêu hao oxy để chống nhiễm trùng.
**d. Thiếu nước**
- Ho làm trẻ mất nước qua đường thở, dẫn đến mệt mỏi, buồn ngủ.
- Dấu hiệu: Môi khô, tiểu ít, da xanh xao.
### 2. Cách xử lý khi trẻ ho và mệt mỏi
**a. Theo dõi triệu chứng**
- Kiểm tra nhiệt độ, nhịp thở, màu sắc da.
- Đưa trẻ đến bệnh viện nếu có sốt cao trên 39°C, thở gấp hoặc co giật.
**b. Chăm sóc tại nhà**
- **Giữ ẩm không khí**: Dùng máy tạo ẩm hoặc đặt chậu nước trong phòng.
- **Cho trẻ uống đủ nước**: Nước ấm, nước ép trái cây giúp làm loãng đờm.
- **Nghỉ ngơi**: Hạn chế vận động mạnh, ngủ đủ 10-12 tiếng/ngày.
**c. Dùng thuốc an toàn**
- Chỉ sử dụng thuốc ho/siro theo chỉ định của bác sĩ.
- Tránh tự ý dùng kháng sinh khi chưa xác định nhiễm khuẩn.
### 3. Phòng ngừa trẻ ho tái phát
- **Tiêm phòng đầy đủ**: Vắc-xin cúm, phế cầu giảm nguy cơ nhiễm trùng hô hấp.
- **Vệ sinh môi trường**: Lau dọn nhà cửa, hạn chế tiếp xúc với khói thuốc.
- **Dinh dưỡng cân bằng**: Tăng cường vitamin C (cam, bưởi), kẽm (thịt gà, hạt bí).
### Kết luận
Trẻ ho kèm buồn ngủ thường do nguyên nhân thông thường như cảm lạnh hoặc thiếu nước. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài hoặc trở nặng, phụ huynh cần đưa trẻ đi khám sớm để tránh biến chứng.
**Tài liệu tham khảo**:
1. Bộ Y tế Việt Nam - Hướng dẫn chăm sóc trẻ bệnh hô hấp (2023).
2. WHO - Khuyến cáo điều trị ho ở trẻ em.
3. Viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) - Cẩm nang sức khỏe trẻ em.