Táo bón là tình trạng trẻ đi đại tiện ít hơn 3 lần/tuần, phân khô cứng, kèm theo cảm giác đau rát hoặc khó khăn khi đi ngoài. Đây là vấn đề phổ biến, ảnh hưởng đến 5-30% trẻ em, đặc biệt ở giai đoạn tập ăn dặm hoặc đi học.
**Nguyên nhân gây táo bón ở trẻ**
1. **Chế độ ăn thiếu chất xơ**: Trẻ ăn ít rau củ, trái cây, thừa đạm và tinh bột.
2. **Uống ít nước**: Thiếu nước làm phân khô cứng.
3. **Nhịn đi vệ sinh**: Trẻ mải chơi hoặc sợ nhà vệ sinh công cộng.
4. **Tác dụng phụ của thuốc**: Một số thuốc kháng sinh, bổ sung sắt gây táo bón.
5. **Yếu tố tâm lý**: Căng thẳng, thay đổi môi trường sống.
**Dấu hiệu nhận biết**
- Trẻ đi ngoài ít hơn 3 lần/tuần.
- Phân cứng, vón cục hoặc có máu do rách hậu môn.
- Trẻ quấy khóc, lười ăn, bụng chướng.
**Cách điều trị táo bón cho trẻ hiệu quả**
**1. Điều chỉnh chế độ ăn uống**
- **Tăng chất xơ**: Cho trẻ ăn rau lang, bí đỏ, mồng tơi, chuối, cam. Lượng chất xơ khuyến nghị = Tuổi của trẻ + 5g/ngày (ví dụ: trẻ 3 tuổi cần 8g/ngày).
- **Uống đủ nước**: Trẻ dưới 10kg cần 100ml nước/kg/ngày; trên 10kg cần 1 lít + 50ml/kg cho mỗi kg vượt.
- **Hạn chế đồ ăn nhanh, sữa công thức**: Một số sữa chứa đạm casein khó tiêu hóa.
**2. Tập thói quen đi vệ sinh đều đặn**
- Khuyến khích trẻ ngồi bô 5-10 phút sau bữa ăn, 2 lần/ngày.
- Tạo không gian thoải mái, khen ngợi khi trẻ hợp tác.
**3. Massage bụng và vận động**
- Massage theo chiều kim đồng hồ quanh rốn, 5-10 phút/ngày.
- Khuyến khích trẻ chạy nhảy, đạp xe để kích thích nhu động ruột.
**4. Sử dụng thuốc hỗ trợ (theo chỉ định bác sĩ)**
- **Thuốc làm mềm phân**: Sorbitol, Lactulose.
- **Men vi sinh**: Bổ sung lợi khuẩn đường ruột.
- **Thụt hậu môn**: Chỉ áp dụng khi cần thiết, tránh lạm dụng.
**5. Phòng ngừa táo bón tái phát**
- Duy trì chế độ ăn giàu chất xơ, uống đủ nước.
- Tạo thói quen sinh hoạt điều độ, ngủ đủ giấc.
- Theo dõi tần suất đi ngoài của trẻ để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.
**Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?**
- Táo bón kéo dài trên 2 tuần dù đã điều chỉnh ăn uống.
- Trẻ nôn ói, sốt, sụt cân.
- Phân có máu hoặc dị dạng bất thường.
**Tài liệu tham khảo:**
1. Bộ Y tế Việt Nam (2022), "Hướng dẫn chăm sóc tiêu hóa cho trẻ em".
2. WHO (2021), "Nutritional management of constipation in children".
3. Mayo Clinic, "Constipation in children: Diagnosis & treatment".