Bại liệt (polio) là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus gây ra, có khả năng dẫn đến liệt vĩnh viễn hoặc tử vong. Để phòng ngừa căn bệnh này, hai loại vắc xin phổ biến nhất là **vắc xin uống (OPV)** và **vắc xin tiêm (IPV)**. Nhiều người thắc mắc liệu hai phương pháp này có mang lại hiệu quả tương đương nhau không. Câu trả lời phụ thuộc vào cơ chế tác động, ưu nhược điểm và mục tiêu sử dụng của từng loại.
### **1. Đặc điểm của vắc xin bại liệt dạng uống (OPV)**
OPV chứa virus sống giảm độc lực, kích thích hệ miễn dịch thông qua đường tiêu hóa. Ưu điểm chính của OPV:
- **Hiệu quả cao**: Tạo miễn dịch tại ruột, ngăn virus lây lan trong cộng đồng.
- **Dễ sử dụng**: Không cần kim tiêm, phù hợp cho chiến dịch tiêm chủng đại trà.
- **Chi phí thấp**: Lựa chọn tối ưu cho các quốc gia có nguồn lực hạn chế.
Tuy nhiên, OPV tồn tại rủi ro nhỏ (khoảng 1/2.7 triệu liều) gây bại liệt do virus trong vắc xin đột biến.
### **2. Đặc điểm của vắc xin bại liệt dạng tiêm (IPV)**
IPV sử dụng virus đã bất hoạt, kích thích miễn dịch qua đường máu. Ưu điểm của IPV:
- **An toàn tuyệt đối**: Không nguy cơ gây bệnh từ vắc xin.
- **Hiệu quả lâu dài**: Bảo vệ toàn diện chống lại cả 3 chủng virus polio.
Nhược điểm chính là IPV không ngăn được sự lây truyền virus trong ruột, đồng thời đắt hơn và phụ thuộc vào hệ thống y tế để tiêm chủng.
### **3. So sánh hiệu quả của OPV và IPV**
- **Ngăn ngừa bệnh**: Cả hai đều đạt hiệu quả >90% sau đủ liều.
- **Ngăn lây truyền cộng đồng**: OPV vượt trội nhờ tạo miễn dịch tại ruột.
- **Tính an toàn**: IPV an toàn hơn do loại bỏ rủi ro đột biến virus.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo sử dụng kết hợp cả hai loại: **IPV cho liều đầu tiên** để đảm bảo an toàn, sau đó dùng **OPV để tăng cường miễn dịch cộng đồng**.
### **4. Nên chọn OPV hay IPV?**
- **Khu vực có nguy cơ cao**: Ưu tiên OPV để ngăn dịch bùng phát.
- **Khu vực đã loại trừ polio**: Chuyển dần sang IPV để giảm rủi ro.
- **Trẻ em suy giảm miễn dịch**: Bắt buộc dùng IPV.
### **Kết luận**
OPV và IPV đều hiệu quả trong phòng chống bại liệt, nhưng mục đích sử dụng khác nhau. Sự kết hợp hai loại vắc xin này là chiến lược tối ưu để loại trừ polio toàn cầu.
**Tài liệu tham khảo**:
1. WHO (2023). _Polio vaccines: WHO position paper_.
2. CDC (2022). _Polio Vaccination: What Everyone Should Know_.
3. UNICEF (2021). _OPV vs. IPV: Global Immunization Guidelines_.